مراتب عبادت سالک 

                      

اصل در عبادت حضور قلب سالک است . 

عبادت واقعی عبادتی است که صرفا به نیت تقرب به خدا و 

توجه به حضور او صورت گیرد . 

طبق این اصل ( مهم توجه است ) الفاظ و ذکر ها در مرتبه بعد قرار میگیرند .  

عبادت به هر شکلی که باشد اگر با حضور قلب انجام شود به مبدا میرسد . 

 

      

                         

 

" چنانچه با شور و هیجان هم همراه باشد اثر بیشتری دارد " 

این شور و هیجان را میتواند موسیقی و آواز خوش پدید آورد . 

هر چه شور و هیجان بیشتر باشد قلب بیشتر به هیجان میآید و اثر عبادت بیشتر میشود . 

به همین دلیل در کلیسا و خانقاه  از موسیقی استفاده میشود مثل پیانو و تنبور و 

دف که از آلات موسیقی عرفانی هستند. 

" این نوع عبادت برای روح سخت انگیزه ایجاد میکند و به آن نشاط میبخشد "

 

عبادت چهار مرتبه دارد که هر یک از مراتب آن مطابقت دارد با یکی از چهار مرحله 

تکامل باطن . " شریعت " طریقت " معرفت " و " حقیقت " تغییراتی که در حین 

عبادت در ضمیر عابد  پدید میاید نمودار مرحله معنوی اوست و به او نشان میدهد 

که در چه مرحله ای قرار دارد . مرتبه اول مربوط به عبادت شرعی است 

و سه مرتبه بعدی با کیفیات معنوی و عرفانی مطابقت دارد . 

 

مرتبه اول عبادت "مقام شریعت " است. 

در این مرحله عبادت جنبه جسمانی و اطاعتی داردو در قالب الفاظ خاص و به قصد 

انجام تکلیف شرعی صورت میگیرد . مومن عبارات معینی را تکرار میکند و 

( کلمات برای او صرفا جنبه رسمی و لفظی دارد ) 

و ضمنا میکوشد تا ذهن خود را متوجه خدا کند و توجه اش از او غافل نشود و اثرش 

این خواهد شد که اورا از ارتکاب اعمال زشت برحذر دارد و روحش 

را برای پذیرش مراتب معنوی بالاتر آماده کند .

 

مرتبه دوم عبادت مطابق با " مقام طریقت " است . 

طريقت فی الله و چله نشینیِ تصوف و راه خدا را بدون رهبري مرشد نتوان پيمود. 

زيرا راه بسيار پرآفت و خطرناك است پس بدون همراهي ورهبري كسي كه اين راه را 

تا نهايت و مقصد رفته باشد كه او ولي است نبايد رفت .

 

پيروزي در اين راه تنها به پيروي از امر وفرمان شخص پير و ولي و مرشد آگاه است 

و عمل بر نوشته ها و کتابها نتيجه ای نمی بخشد. 

اذكار و اوراد بلكه تمام اعمال بايد با اجازه و نَفَسِ حقِ شيخ باشد وگرنه يا بكلّي بي تأثير 

است ویا چنانكه عرفای بنام گفته اند بسیار خطرناک.

 

 

                                          

                                    مولانا 

 

پيررا بگزين كه بـي پير اين سفر    هست بس پر آفت و خوف و خطر

آن رهـي كه بـارها تو رفتـه اي      بـي قـلا و وز انـدارن آشـفتـه اي

پس رهي را كه نديدستي توهيچ      هيـن مـرو تنها زرهـبر سـر مپيـچ

گر نباشـد سايهﯼ او برتو گـول       پس ترا سرگشته دارد بانگ غـول

غـولت از راه افكنـد اندرگزنـد       از تو داهي تر دريـن ره بـس بدند

ازنبـي بـشـنو ضـلال رهـروان       كـه چسان كـرد آن بـليس بـدروان

صدهزاران ساله راه ازجاده دور    بـردشان و كـردشان ادبـار و عـور

هـركه اوبـي مرشدي درراه شد      او زغـولان گمـره و در چـاه شـد

بـا هـوا وآرزو كم بـاش دوست       چـون يضّلك عن سبيـل الله اوست

ايـن هـوا را نشكـند انـدر جهان       هيـچ چيزي همچو سايـه همـرهان

 

دراین مرتبه (طریقت) آگاهی سالک از ذهنش فراتر میرود و به قلبش سرایت میکند 

 

عبادت در این مرتبه از قلب سرچشمه میگیرد و به نظر میرسد که عابد جذب 

مغناطیس مبدا شده است . 

از هوای نفسانی و قیود جسمانی و علایق مادی وارسته میشود و در این حالت 

دیگر لازم نیست که برای تمرکز دادن فکر به سمت مبدا با افکار مزاحم مبارزه کند .

در این حال سالک خود را در معرض فیض الهی و جوار عالم ملکوت و در 

سایه  "خدا " میبیند و این ابتدای راه بیداری معنوی است .

 

                     

 

مرتبه سوم عبادت مطابق با " مقام معرفت " است . 

در این حال عبادت از مرحله قلب فراتر میرود و به مرتبه روح ملکوتی ارتقا می یابد . 

سالک فارغ از جسم به عالمی راه می یابد که جاذبه ها و شگفتی ها ی آن 

در تصور نمیگنجد . 

احساس قدرت و جبروت خدادر او متجسم میشود و از خویشتن خویش آگاهی پیدا میکند . 

کسی که در این مرحله برسد از حقیقت ایمانش اطمینان حاصل میکند

و از ایمان به مرحله اطمینان میرسد . 

 

مرتبه چهارم عبادت مطابق است با " مقام حقیقت "  

در این  زمان روح سالک به عالم حقیقت یعنی به قرب جوار روح کل 

و لایتناهی متصل میشود . 

کسی که به چنین مرحله ای برسد چنان غرق شادی و شگفتی است 

که خود را از یاد میبرد . 

سبکبال در اقیانوس توحید غوطه ور میشود او روحش به حق وصل است ...     

 

        

                

 

منظور از سیر در ذات حقّ چیست؟

پاسخ: سیر در ذات حقّ مرحله ای است که انسان مراحل سیر و سلوک را طی کرده 

و به کمال نسبی ناشی از ریاضتها دست یافته، و در حال تماشای حق باشد. 

این مرحله را مرحله توحید محض و امثال آن هم می گویند. 

عباراتی برگزیده از عطار نیشابوری را می آوریم. 

او در ابتدا مراحل سیر و سلوک و سیر در حق را هفت مرحله دانسته، 

که عبارت است از 

طلب، عشق، معرفت، استغناء، توحید، 

حیرت و فنا؛ یعنی بقاء در ذات او یا فناء فی الله. 

این هفت وادی را عطار در منطق الطیر چنین بیان کرده است:

گفت ما را هفت وادی در ره است...  چون گذشتی هفت وادی درگه است...

 

اول مرحله طلب:

در این مرحله سالک راه حقیقت باید مردانه گام در راه نهد و از خود بگذرد و 

همت قوی دارد و در همه حال و همه جا یار را بجوید و 

به دنبال او كه در درون وی است، كند و كاو و جستجو نماید. 

این وادی وادی پر خطری است ولی سالک نباید وحشتی به دل راه دهد؛ 

سر تا پا تسلیم رضای او باشد و بكوشد تا بیابد كه عاقبت، جوینده یابنده بود:

چون فرود آیی به وادی طلب...  پیشت آید هر زمانی صد تعب...

 

دوم مرحله عشق:

درین وادی وجود طالب و سالك مالامال از عشق و شوق و مستی می گردد. 

عشق وجودش را چنان پر می سازد كه یكسره آتش سوزان می شود و 

در تب و تاب می افتد. 

عشق به حق به صورت عشق به همه مظاهر هستی كه جلوه رخ دوست هستند، 

نمودار می گردد و در عین سوز و گداز و اشتعال درون سر تا پا خوبی و صفا و 

صلح و آشتی می گردد. 

سالک در این مرحله می سوزد و به یاد دوست، همه كس و همه چیز را دوست می دارد.

درین حال سالك خود را در مسیر و جریان كل كاینات می بیند و با تمام ذرات هستی 

همراه و همراز می گردد.

زنده دل باید درین ره مرد كار...  تا كند در هر نفس صد جان نثار...

 

                    

 

سوم مرحله معرفت:

عبارت است از شناخت و به نظر عرفا اصل معرفت، شناخت خداوند است. 

ارزش هر كس به معرفت بود و هر كه را معرفت نبود بی قیمت بود. 

نسبت به نفس خود و ذات حقیقت شناخت پیدا می كند و چشم دل و جان وی، 

چشم سر و چشم درونی وی باز می شود. 

عارف پاكدل چشم جانش به حقایق و رموز دستورهای پیرحق باز می گردد.

 

چهارم مرحله استغنا:

درین مرحله صوفی و سالك چنان به خداوند متكی می گردد 

كه از همه چیز و همه كس جز او بی نیاز می گردد، و خود را در كوی امن و رجا 

مستغنی می یابد و از همه مال و مقام و جلوه های وسوسه انگیز زندگی بیكباره 

دل می كند و طمع می برد.

ای بس كه چو پروانه پر سوخته زان شمع  در كوی رجا دامن پندار گرفتیم

و این مرحله رسیدن به فقر سلوكی است كه استغنای كامل و بی نیازی به همه چیز است.

رسیدن به این مرحله و پشت پا زدن به هوس ها و جلوه های دنیایی، 

پا گذاردن بر سر افلاك و نه گنبد میناست، و اینجاست كه سالك می تواند با افتخار خود را 

بالاتر و برتر از حطام دنیا و زخارف خاكی مشاهده كند و صفات خداوندی 

را در وجودش متجلی ببیند.

 

پنجم مرحله توحید:

اكنون عارف به مرحله توحید می رسد، چشم دل باز می كند تا جان بیند.

در این حال مشاهده می كند كه در جهان یكی هست و هیچ نیست جز او، 

و بر هر چه بنگرد او را در وی می بیند.

در این حال عارف همه چیز و همه جا را از آن جا که مظهر و آفریده اویند، 

زیبا می بیند و می ستاید.

به دریا بنگـــــــــــرم دریا تو بینم...  به صحرا بنگرم صحرا تو بینم...

به هر جا بنگرم كوه و در و دشت...  نشان از قامت رعنــــا تو بینم...

در این مرحله گاه عارف حتی جدا دانستن حق را از خود و از عالم هستی كه 

جلوه رخ دوست است دوگانگی می داند، 

و معتقد است كه جهان هستی تجلی و جلوه رخ دوست است وهر چه هست اوست 

و جز او هیچ نیست.

 

ششم مرحله حیرت:

در این مرحله در دل عاشق و اهل الله در وقت تامل و تفكر و حضور، 

حیرت و سرگردانی وارد می شود، و در طوفان فكرت و معرفت سرگردان می شود و 

هیچ باز نداند.

در رهت حیران شدم ای جان من...  بی سرو سامان شدم ای جان من...

 

هفتم  وادی فنا:

این مرحله مرحله نیستی و محو شدن سالك است از خود و بقای اوست در حق. 

در این حال منیت و خود خواهی وی به سیر در ذات حق همراه همه صفات مذموم 

و ناپسند نابود می شود و وجودش زنده می گردد به صفات پسندیده و محمود الهی.

درین مرحله است كه انسان به آزادگی مطلق می رسد.

فنا پایان راه سیر در ذات حق است، و شروع بقاء در حق و یا شروع سیر در ذات حق. 

در این حال است كه انسان متخلق به اخلاق حق می گردد 

و چنان غرق دریای افعال الهی می شود كه نه خود را و نه غیر را اراده ای نبیند 

جز فعل و اراده و اختیار مطلقه حق تعالی. 

در اینجا سالك به ایمان كامل می رسد و تسلیم محض است.

 

عطار می گوید:

چونكه گردی فانی مطلق ز خویش...  هست مطلق گردی اندر لامكان... 

        

 

negahesevom.loxblog.com